Het afweersysteem
Het afweersysteem, ook wel het immuunsysteem genoemd, is een mega interessant onderwerp en geeft veel stof tot nadenken. Het is materie wat niet in één blog samen te vatten is, maar ik vind het wel leuk om jou als lezer een beetje basiskennis van mee te geven. Want dat is mijns inziens nooit verkeerd.
Om te beginnen is het belangrijk om te weten wat het afweersysteem eigenlijk is. Volgens de van Dale is het simpelweg: ‘de natuurlijke bescherming tegen infecties.’
Wat in één zin omschrijft wat het is, maar de processen eromheen maken het juist zo interessant.
De belangrijkste taak van het immuunsysteem is het beschermen of afweren van het lijf tegen toxines, kwaadaardige cellen en tegen lichaamsvreemde en schadelijke stoffen. Maar welke vormen van afweer kent het lijf eigenlijk?
Een virus wat een lijf binnen komt moet eerst langs verschillende barrières.
De eerste kennen we allemaal; de huid, dit is een duidelijke beschermlaag die als eerste in contact staat met ‘de buitenwereld’. Maar wist je dat we van binnen ook zo’n beschermlaag hebben? Dit zijn de slijmvliezen, denk daarbij bijvoorbeeld aan het maag/darmstelsel en de luchtwegen. Het proces van afweer begint al wanneer iets van de buitenwereld het lichaam binnenkomt wanneer je paard iets inademt of eet.
De darmen spelen hierin een belangrijke rol. Deze dienen namelijk als graadmeter wanneer het gaat om wat ‘goed’ en wat ‘fout’ is in het voedsel en welke vitamines en mineralen er worden opgenomen.
Na de slijmvliezen komen we bij de volgende barrière terecht: het immuunsysteem.
Om het immuunsysteem op te bouwen en goed te laten werken zijn stoffen nodig; de welbekende afweerstoffen. Deze stoffen zijn nodig om alle processen die gepaard gaan bij het bestrijden van een ziekte goed te laten doorlopen. Maar hoe maakt je paard deze afweerstoffen? Ik zal hieronder zo beknopt mogelijk uitleggen hoe dit eruit ziet;
Het lijf maakt daarbij onderscheid tussen specifieke afweer en aspecifieke afweer.
Aspecifieke afweer
Stoffen en cellen maken geen onderscheid onder ziekteverwekkers en richten zich daar niet specifiek op. Deze vorm van afweer maakt gebruik van witte bloedcellen, fagocyten genoemd. Deze witte bloedcellen zijn in staat om schadelijke deeltjes, bacteriën en zwakke of dode deeltjes ‘op te eten’. Je moet ze zien als een soort Pacmannetjes (Wie kent ze nog?) die zich om de slechte deeltjes heen sluiten en eventueel het antigeen op het celoppervlak plaatsen. Een antigeen is een molecuul wat zich aan de oppervlakte bevindt van een bacterie of virus, waardoor het herkend wordt als lichaamsvreemd. Je kunt het zien als een soort nummerbord, zoals je die op auto’s ook ziet.
Op deze manier krijgen andere witte bloedcellen dit gepresenteerd en de afweer kan worden geactiveerd. Dit proces noemen we de antigeenpresentatie.
Er zijn verschillende witte bloedcellen, zoals neutrofielen, monocyten, mestcellen etc. die allemaal hun eigen functie hebben en deel uitmaken van de cellen in het bloed of de weefsels. Witte bloedcellen zorgen voor de aanmaak van antigenen door op hun eigen manier ziekteverwekkers uit te roeien. Ze maken daarbij gebruik van cytokines, voor interne communicatie.Je kunt deze cytokines eigenlijk zien als een soort boodschappers, die van cel naar cel kunnen bewegen om informatie over te brengen.
Bij de specifieke afweer gaat het iets anders. Deze is, zoals de naam wellicht al doet vermoeden, wel specifiek geproduceerd ter bestrijding van ziekteverwekkers. In dit verhaal spelen de T-cellen en de B-cellen de hoofdrol. Dit zijn beide lymfocyten, witte bloedcellen die zich bevinden in het bloed en lymfestelsel. Maar ze hebben beiden een andere reactie op de infectie.
De B-cellen ontwikkelen zich al in de foetale fase en worden na de geboorte in het beenmerg omgezet tot immuuncompetente cellen. Daarna vestigen ze zich in de lymfeklieren, milt, darmwand en keelamandelen.
Bij een allereerste infectieziekte worden deze B-lymfocyten in de lymfeklieren in contact gebracht met het antigeen materiaal, waarbij ze door de T-cellen (daarover straks meer) geactiveerd worden. Zonder deze activatie zijn de B-cellen lang niet zo agressief.
Eenmaal werkzaam maken ze antistoffen aan en markeren de ziekteverwekker waardoor er antistoffen worden geproduceerd. Dit zorgt er voor dat de cel of kapot gaat, of toegankelijk wordt gemaakt voor de fagocyten zodat deze ze verder kunnen verwerken. Dit noemen we de humorale afweer.
T- cellen worden in de thymus (zwezerik),vanuit beenmerg, gerijpt tot immuuncompetente cellen. Hierna verspreiden ze zich over lymfatische organen.
Deze lymfocyten moeten iets slimmer zijn dan hun ‘B-neefjes’ omdat deze cellen zich bezig houden met het verwerken van de ziekteverwekkers die zich schuilhouden. Dit doen deze ziekteverwekkers in de cellen van hun ‘gastheer’.
Deze T-cellen zijn, wanneer ze geactiveerd zijn, in staat om de geïnfecteerde cellen ‘lek te schieten’ waarna de celinhoud en ziekteverwekker makkelijk kunnen worden opgeruimd. Dit noemen we de cellulaire afweer. T-cellen worden ook wel ‘the killer cells’ genoemd.
De milt speelt een belangrijke rol bij zowel de B-, als de T-cellen. Ongeveer 25% van al deze specifieke afweercellen bevinden zich in de milt. Ook daar worden de T-cellen geactiveerd die op hun beurt de B-cellen activeren. Je kan je dus voorstellen dat wanneer de milt minder goed werkt, dit invloed heeft op het afweersysteem van je paard.
Om het afweersysteem zo goed mogelijk te laten werken is het belangrijk om rekening te houden met de gezondheid van je paard. Er zijn verschillende factoren die invloed hebben op het functioneren van het afweersysteem.
Denk bijvoorbeeld aan langdurige stress. Een paard met een vervelende buurman of een paard met veel honger of pijn, heeft een hoog stressniveau. Hierbij komt cortisol vrij en wanneer dit langer dan gewenst aanhoudt, heeft dit een negatief effect op het immuunsysteem.
Of wat dacht je van te weinig slaap? De opbouw van het immuunsysteem gebeurt vooral wanneer het lichaam slaapt. Wellicht herken je dat wel wanneer je zelf ziek bent: slaap zorgt voor herstel. Zorg er dus voor dat je paard altijd beschikking heeft over een plek waar hij of zij voldoende rust en overzicht heeft om te kunnen slapen.
Maar ook voeding is van essentieel belang. Zorg voor natuurlijk en onbewerkt voer, wat zo dicht mogelijk bij de natuur van het paard ligt. Het is belangrijk dat je paard de juiste vitamines en mineralen binnen krijgt om het lijf gezond te houden.
En tot slot, vergeet ook beweging niet. Zorg ervoor dat je paard, het liefst 24/7, kan bewegen. Beweging zorgt er voor dat de immuunstoffen kunnen circuleren en heeft daarnaast een ontstekingsremmend effect.
Het verloop van hoe een paard een ziekte doormaakt is van vele verschillende factoren afhankelijk:
De meeste infectieziekten krijgt een paard eenmalig, of worden sneller herkend en bestreden door de bestaande antistoffen die zijn verkregen bij de eerste keer dat het paard deze ziekte heeft gekregen. Bij voldoende antistoffen die goed hun werk doen, spreken we dan dus van immuniteit.
Het is afhankelijk van het soort infectieziekte en het verloop ervan hoe lang deze immuunstoffen in het lichaam blijven. Dit kan een verschil zijn van een aantal maanden tot levenslang.
Om dit allemaal zo goed mogelijk te laten verlopen is het belangrijk dat vanaf het allereerste moment voldoende mogelijkheid is om de weerstand op te bouwen. Zo is bijvoorbeeld de biest (eerste moedermelk) heel belangrijk. Deze bevat de eerste ‘boost’ aan antistoffen die het veulen van de moeder krijgt. Maar ook de moedermelk daarna is belangrijk en blijft voor zeker de eerste maanden van het leven een essentieel onderdeel voor de opbouw van het immuunsysteem. Hier kan ik ook bladzijden over vol schrijven, maar wellicht is dat een idee voor een volgend blog!.
En last but not least; cranio natuurlijk! Cranio heeft bewezen een positief en ondersteunend effect op het boosten van het immuunsysteem. Het biedt een verzorgend effect op de thymus, lever, milt en darmen, daar waar de basis van het immuunsysteem zich bevindt.
Heb je naar aanleiding van deze blog vragen? Of ben je benieuwd of cranio wat voor jouw paard kan doen? Stuur een mailtje naar info@evabuter.nl en ik denk graag met je mee.
